HIEROGLIFY

Hieroglify – najwcześniejszy rodzaj pisma Starożytnego Egiptu, obok pisma hieratycznego i demotycznego.

W piśmie hieroglificznym występują 3 rodzaje znaków:

- znaki fonetyczne

- znaki ideograficzne

- determinatywy

Określenie „hieroglify” stosowane jest także w stosunku do innych rodzajów pisma piktograficznego, używanego przez m.in. Azteków i Majów.

W egipskim piśmie hieroglificznym dany znak mógł pełnić jedną z trzech funkcji zależnie od kontekstu. Jednoznacznymi symbolami były tylko znaki reprezentujące bóstwa.

Obecnie nie jest nam znany dokładny sposób wymowy hieroglifów, ponieważ jest to język wymarły. Jedynie przypuszczamy wartości fonetyczne, które ustalono na podobieństwo języka koptyjskiego, a także bazując na greckich podaniach.

W języku egipskim wyróżnia się 5 faz historycznych:

- język staroegipski (datowany na lata 3180-2240 p.n.e.) – niekiedy osobno ujmuje się jezyk tekstów piramid

- język średnioegipski lub egipski klasyczny (2240-1990 p.n.e. do czasów XVIII dynastii)

- język nowoegipski (1573-715 p.n.e.)

- język demotyczny (od XXVI dynastii)

- język koptyjski (od okresu rzymskiego) – zachowany w liturgii ortodoksyjnego kościoła koptyjskiego

- archaiczny język egipski (okres wczesno dynastyczny)

Na przestrzeni wieków język egipski był zapisywany w swych różnych fazach pism: hieroglificznym, hieratycznym i demotycznym oraz zmodyfikowanym alfabetem greckim.

Sztuka pisania i czytania u starożytnych Egipcjan należała do rzadkości. Do osób mogących poszczycić się znajomością pisma należeli głównie przedstawiciele kapłaństwa, a także faraonowie, a to dlatego że byli kapłanami. Pisać umiała także znaczna część wyższych urzędników państwowych oraz arystokracji, która często na drodze swej kariery pełniła funkcje podobne do kapłańskich.

Skomplikowana budowa pisma i wielość jego odmian stwarzały barierę dla powszechnej alfabetyzacji i zarazem potrzebę kształcenia zawodowych pisarzy. Istniały jednak wśród hieroglifów znaki piktograficzne, oznaczające codzienne pojęcia, niezmienne we wszystkich epokach, powtarzane jako emblematy, zrozumiałe dla wszystkich.

Kształceniem przyszłych pisarzy zajmowali się nauczyciele zatrudnieni na dworze królewskim lub u możnowładców, urzędnicy pracujący w biurach i urzędach.

Nauka oraz praca pisarska była pracą rzemieślniczą, nastawioną bardziej na odtwarzanie niż tworzenie. Własna inicjatywa pisarza była niemile widziana. Zawód ten cieszył się dużym szacunkiem, o czym może świadczyć fakt, iż już od okresu starego państwa dostojnicy, a nawet synowie królewscy, zlecali wykonywanie swych portretów według kanonu skryby.

Pisarze egipscy wykonywali swą pracę, jak wiadomo np. dzięki zachowanym rzeźbom i malowanym wizerunkom pisarzy, siedząc „po turecku”. Używali drewnianych paletek, przypominających współczesne piórniki. Paletka taka miała specjalne zagłębienia na tusz, czarny i czerwony, niekiedy też na inne kolory. Pośrodku paletki, w specjalnym rowku, który bywał zamykany przesuwaną pokrywką, trzymali pędzelki za pomocą, których pisali. W III w. p.n.e. zaczęto pisać wprowadzonymi przez greków piórkami. Tak wyposażone drewniane paletki noszono w specjalnych woreczkach.